Mart 2025
5 dakikalık okuma
Van Gogh, İbn-i Sina ve Lavanta
30 Mart 1853’de Hollanda’da dünyaya gelen Van Gogh, 27 yaşında başladığı sanat hayatı boyunca ürettiği 860 yağlı boya eserin ciddi sayılabilecek bir miktarını, Şubat 1888’de gittiği ve ömrünün son iki senesini geçirdiği Fransa’nın Provence bölgesindeki Arles kasabasında üretti. Sanatçının burada verdiği eserlerin yoğun biçimde coğrafyanın özelliklerini yansıttığı açıkça görülebiliyor. Tablolarındaki ışık ve özellikle sarı renk böyle bir etkinin sonucu. Hayatının son iki senesindeki üretimlerinin bazılarından olan The Starry Night (1889), Sunflowers, Bedroom in Arles (1888) hafızalara kazındı
Hayatı boyunca depresyon ve psikoz ile mücadele eden ressam, ömrünün son senelerini geçirdiği Arles’te göreli olarak daha dingin ve üretken bir hayat sürdü. Paul Gauguin gibi arkadaşlarını yanına çağırarak bölgede bir sanat topluluğu kurulmasına ön ayak oldu. Van Gogh’un çalışmalarında en öne çıkan unsur olmasa da Provence bölgesi lavanta tarlalarıyla bilinir. Çağımızdan yaklaşık 150 yıl önce, sakinleştirici etkilerini bilimsel olarak da tespit edilen lavanta tarlarıyla dolu bir coğrafyada yaşamak, büyük ressama iyi gelmiş midir?
Otuzdan fazla tür ve düzinelerce alt türüyle lavanta, Akdeniz'i ve Güney Avrupa'yı çevreleyen topraklardan, kuzey ve doğu Afrika’ya, Orta Doğu’dan güneybatı Asya ve güneydoğu Hindistan'a kadar uzanan çok geniş bir coğrafyada yetişir.
Latince yıkamak anlamına gelen lavare kelimesinden türetilen lavanta (Lavandula), antik çağlardan beri şifa kaynağı olarak görülmüş, tütsü olarak yakıldığında, öfkeli tanrıları ve vahşi hayvanları yatıştırdığına inanılmıştır. İlaç, parfüm, sabun ve tatlandırıcı olarak yaygın bir kullanım alanına sahip lavanta, birçok uçucu yağın aksine, seyreltilmeden cilde temas ettirebileceğiniz nadir uçucu yağlardan birisi.
Bütünsel tıbbın bir parçası olarak her geçen gün daha da yaygınlaşan uçucu yağlar, nispeten riskli farmakolojik ürünlere, yeni, doğal ve güvenli alternatifler sunuyor. Lamiaceae ailesine ait olan lavanta, yaygın olarak araştırılan tıbbi bitkilerden biri. En sık kullanılan lavanta türleri arasında Lavandula angustifolia, Lavandula latifolia, Lavandula stoechas ve Lavandula intermedia yer alıyor.
İbn-i Sina ve Razi gibi bazı orta çağ hekimleri tarafından epilepsi ve migren ataklarının tedavisi için reçete edilen lavantanın nörolojik etkileri üzerine yapılmış bilimsel araştırmalar bulunuyor.
2012’de Çin Yantai üniversitesindeki bilim insanları, nöral ağlardaki hasarın iyileştirilmesinde lavanta uçucu yağının etkilerini test eden bir çalışma yayımladı (1). Beyin iskemisine odaklanan çalışmada lavanta uçucu yağının olumlu etkileri olduğuna işaret ediyor. Yaşlılıkla birlikte sıklıkla ortaya çıkan beyin iskemisi, beyne giden kan akışının azalması (veya tamamen durması) sonucu ortaya çıkan ve beynin oksijen ile besin ihtiyacının karşılanamaması durumuna verilen isim.
Avrupa’da satılan ilaçların izlenmesi ve bilimsel değerlendirmelerinden sorumlu olan European Medicines Agency (EMA) içerisindeki komitelerden birisi olan Committee on Herbal Medicinal Products (HMPC) bitkisel ürünlere odaklanıyor. Komite, lavanta uçucu yağının uzun süredir kullanılmasını da göz önüne alarak, hafif zihinsel stres ve bitkinlik semptomlarının giderilmesinde ve uykuya yardımcı olmak için güvenle kullanılabileceğini ifade ediyor. Öneri yetişkinler ve 12 yaş üstü çocuklarla sınırlandırılırken, nadir görülen alerjik etkiler dışında, herhangi bir yan etki ve risk olmadığına da değiniyor. Komitenin görüşlerinin detaylarına web sayfalarından ulaşabilirsiniz (2).
Kemoterapi gören hastalarda lavanta yağı solumanın yorgunluk ve uyku kalitesi üzerindeki etkilerine ilişkin yeni tamamlanmış TÜBİTAK destekli ulusal bir çalışmada, rastgele seçilen 100 erişkin kanser hastasına 5 gün boyunca her gece yatmadan önce lavanta uçucu yağı ile 20 dakikalık aromaterapi seansı yapılıyor. Çalışma sonucunda, lavanta uçucu yağıyla yapılan aromaterapinin yorgunluğu önemli ölçüde hafiflettiği ve uyku kalitesi iyileştirdiği tespit ediliyor (3).
Uyarı: Goya Botanicals Birikim vasıtasıyla bitkisel ürünlere ilişkin paylaştığımız bilgiler, bu ürünlerin biyokimyasal etkilerini inceleyen bilimsel araştırmalardan oluşur herhangi bir rahatsızlığın tedavisine yönelik sağlık tavsiyeleri değildir. Bu araştırmaların sonucunda elde edilen bulgular, bitkisel ürünlerin nasıl kullanılacağına dair bir yönlendirme içermemektedir. Lütfen, sağlığınızı korumanın en doğru yönteminin Hipokrat’ın izindeki sağlık profesyonelleri olduğunu unutmayınız.
Referanslar
-
Wang D, Yuan X, Liu T, et al. Neuroprotective activity of lavender oil on transient focal cerebral ischemia in mice. Molecules. 2012;17(8):9803–9817.
-
https://www.ema.europa.eu/en/medicines/herbal/lavandulae-aetheroleum
-
Yildirim D, Harman Ozdogan M, Erdal S, Selcuk S, Guneri A, Simsek EB, Can TB, Gunduz H, Kuni A. The efficacy of lavender oil on fatigue and sleep quality in patients with hematological malignancy receiving chemotherapy: a single-blind randomized controlled trial. Support Care Cancer. 2025 Jan 8;33(2):79.