S.S.S.
Uçucu yağ nedir?
Uçucu yağlar (esansiyel yağlar, eterik yağlar), bitkilerin farklı kısımlarından (çiçek, yaprak, sap, meyve, tohum, dal, kabuk ya da kök) elde edilen, suda çözünmeyen, güçlü ve uçucu kimyasallar (çoğunlukla terpenler) içeren yoğun ve doğal bitkisel sıvılardır. Uçucu yağlar karmaşık bir yapıya sahiptir ve yüzlerce farklı molekül içerirler. Buhar distilasyonu, su distilasyonu, soğuk pres (turunçgillerin kabuklarından elde edilen yağlar için) ve süper kritik sıvı ekstraksiyonu gibi farklı yöntemler ile ele edilirler. Buhar distilasyonu bu yöntemler içerisinde en eski ve en yaygın olanıdır.
Uçucu yağlar antibakteriyel, antioksidan, antiviral ve böcek kovucu/öldürücü gibi birçok biyolojik etkiler gösterdikleri için binlerce yıldır kullanılmaktadır. Doğal olmaları, farklı tedavi edici ve önleyici özellikleri nedeniyle, günümüzde başta kozmetik, ilaç, parfümeri, aromaterapi, tarım, gıda ve temizlik endüstrilerinde sıklıkla tercih edilmektedir.
Sabit yağ nedir?
Sabit yağlar (aromaterapide taşıyıcı yağ olarak da adlandırılır), oleik asit, palmitik asit ve stearik asit gibi yağ asitleri içeren ve uçucu olmayan yağlardır. Bitki materyalinin preslenmesi ile elde edilir. Sabit yağlar genellikle bitkilerde tohumlarda bulunur ve kalori açısından oldukça zengindir.
Sabit yağlar sadece besleyici olması nedeniyle değil aynı zamanda gösterdikleri farmakolojik etkiler nedeniyle de değerli ve sık kullanılan yağlar arasındadır. Zeytin, hindistan cevizi ve susam yağları en çok bilinen sabit yağlardandır.
Hidrosol nedir?
Hidrosoller (hidrolatlar, distilatlar ya da bitki suları), buhar distilasyonu sürecinde uçucu yağlar ile birlikte edilen doğal sulardır. Bitki materyali (çiçek, yaprak, sap, meyve, tohum, dal, kabuk ya da kök) içerisinden geçen buhar, uçucu bileşenleri içeren ceplerin (guddelerin) açılmasına ve bu bileşenlerin buhara karışmasına neden olur. Daha sonra buhar soğutularak yoğunlaşır ve sıvı hale gelir. Aralarındaki yoğunluk farkı nedeniyle, uçucu yağ üste çıkarken hidrosol olarak adlandırılan kalan su alt katmanda kalır.
Hidrosoller yaklaşık %0,02-0,5 oranında uçucu yağ içerir. Barındırdıkları suda çözülebilen bileşenler nedeniyle uçucu yağ ile benzer kokuya sahip olmalarına karşın daha taze bir notaya sahiptirler. Buhar distilasyonu sürecinin ilk yarısında elde edilen hidrosol yüksek kaliteye sahiptir. Hidrosoller de uçucu yağlar gibi binlerce yıldır geleneksel tıpta kullanılmaktadır. Günümüzde ise kozmetik ve aromaterapide sıklıkla tercih edilmektedir.
Buhar distilasyonu nedir?
Buhar distilasyonu, uçucu yağ elde etmek için kullanılan en eski ve en yaygın yöntemdir. Bu süreçte Bitki materyali (çiçek, yaprak, sap, meyve, tohum, dal, kabuk ya da kök) içerisinden geçen buhar, uçucu bileşenleri içeren ceplerin (guddelerin) açılmasına ve bu bileşenlerin buhara karışmasına neden olur. Bu noktada buhar sıcaklığı büyük önem arz etmektedir. Buhar, uçucu bileşenlerin bitkiden ayrılmasını sağlayacak kadar sıcak olmalıdır. Ancak bitkiye verilen buharın fazla sıcak olması bitkinin zarar görmesine ve uçucu yağın kalitesini bozan istenmeyen bileşenler de ortaya çıkmasına neden olur. Yapılan çalışmalar ideal buhar sıcaklığının 98-100°C olduğunu göstermiştir. Bu sıcaklık sadece atmosfer basıncı altında elde edilebilmektedir.
Uçucu bileşenleri içeren buhar bir soğutma sisteminden geçirilerek yoğunlaşır ve sıvı hale gelir. Son aşamada uçucu yağ ve hidrosolden oluşan sıvı bir ayrıştırıcıya (Florentin kabı) alınır. Aralarındaki yoğunluk farkı nedeniyle (uçucu yağların yoğunluğu genellikle 0,80-0,90 g/mL arasındadır), uçucu yağ üste çıkıp ayrılırken, hidrosol altta kalır.
Buhar distilasyonu sürecinde, bitki materyalinin kendisi dışında, kullanılan ekipmanın kalitesi, distilasyonu süresi, sıcaklık ve basınç uçucu yağın kalitesini etkileyen diğer faktörlerdir.
Soğuk sıkım nedir?
Soğuk sıkım, gerçek anlamda sıcaklık kullanılmadan yağlı tohumlardan (susam, çörekotu, keten, üzüm çekirdeği, nar çekirdeği, vb.) sabit yağ elde etmek için kullanılan bir yöntemdir. Temel olarak, 40°C’yi geçmeyen bir sıcaklıkta, mekanik basınç ve yoğun sürtünme sayesinde yağların tohumlardan ayrılmasını sağlar. Yüksek sıcaklık ve kimyasal çözücüler yağın tadını ve besleyiciliğini etkilemektedir. Soğuk sıkım yöntemi endüstriyel yöntemlere kıyasla daha yavaş ve daha düşük verimli olsa da sıcaklık ve herhangi bir kimyasal kullanılmaması nedeniyle hem sağlıklı hem de çevreye dost bir yöntem olarak tanımlanır. Soğuk sıkım yöntemi ile elde edilen yağlar, rafine edilmediği ve herhangi bir işlem görmediği için oleik asit, E vitamini ve sağlıklı antioksidanlar açısından oldukça zengindir.